ဝီႇၶီႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ:ယူးရူပ်ႉ/ဢီးယူႇ

European Union

ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ဢၼ်ဝႃးၼႆႉ ပဵၼ်သင်?

ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ် မိူင်း 27 မိူင်း တီႈ ယူးရူပ်ႉ ဢၼ်လႆႈ တႄႇသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1950 ပၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ Coal and Steel Community (ECSC) ၼႆသေ မိူင်းၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်း ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ ပဵၼ် ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ ၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ၊ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ၊ လႄႈလၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ၊ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ လႄႈ တႅၼ်းမၢၵ်ႈ ၶဝ်လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 1973 သေ ဢၼ်ၸွမ်းၽၢႆႇလင်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ၵရိတ်ႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ မိူဝ်ႈ ပီ 1995 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး လိူၼ်မေႇ 2004 ၊ မိူင်းသိပ်းမိူင်း လႆႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ် - ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ၊ လီႉတူႇဝေးၼီးယႃး၊ လၢတ်ႈဝီႇယႃႇ၊ ဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး၊ ၶျႅၵ်ႈ၊ သလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး၊ ႁၢင်ႇၵေႇရီႇ၊ သလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး၊ မေႃးတႃႇ၊ and သၢႆႉပရႅတ်ႈ။

မိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉပဵၼ်မႃး မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းမႂ်ႇမႂ်ႇတႄႉ ပဵၼ် ရူဝ်ႇမေးၼီးယႃး လႄႈ ပူႇၵႃႇရီႇယႃႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 2007၊ လႄႈ ၶရူဝ်ႇဢေးသျႃး တႄႉ လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈမႃႈ မိူဝ်ႈပီ 2013။ ယူႇၶေႇ ဢွၵ်ႇတီႈၼႂ်း ဢီးယူႇ မိူဝ်ႈ 2020။

မိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်သိုဝ်ႉသိုဝ်ႉၶၢႆၶၢႆ တီႈ လွၵ်းၵၢတ်ႇဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းၼမ်၊ ပွင်ႇဝႃႈ ၵုၼ်ႇသိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈသိုဝ်ႉၶၢႆ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း တီႈၼႂ်း မိူင်းၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢီးယူႇ ၼႆ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈ တီႈၼႂ်း မိူင်းဢီးယူႇဢၼ်လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ (တေမီး လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈသေ)ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေလူင်းမႃးၼၼ်ႉ။ မိူင်းၼိုင်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်း ဢီးယူႇၼၼ်ႉ ၶဝ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၵူၼ်းပၢႆးမိူင်းသႂ်ႇတီႈ ပႃႇလီႇမၢၼ်ႇယူးရူပ်ႉ ဢၼ်တေၸၢင်ႈၸွႆႈႁဵတ်း ၸွႆႈတႅပ်းတတ်း ပဝ်ႉမၢႆဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းၼမ် ဢၼ်ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ထုၵ်ႇယိပ်းၵမ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ။ မိူင်းသိပ်းႁႃႈမိူင်း ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ် ယူးရူပ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ၽႄၵၼ်ၸႂ်ႉ ငိုၼ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းၼမ် ဢၼ်ပဵၼ် ယူႇရူဝ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ဢၼ်ၼႄပၼ် မိူင်းတင်းသဵင်ႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူႇရူပ်ႉ

မိူင်းဢၼ်မီးယူႇ တီႈၼႂ်း ဢီးယူႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းလႂ်လၢႆလၢႆ?

တီႈၼႂ်း ဢီးယူႇၼႆႉ မိူင်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး မီးဝႆႉ 27 မိူင်းသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တေမီးမွၵ်ႈ 450 လၢၼ်ႉ သေ ပဵၼ် တီႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးယႂ်ႇသုတ်း တီႈၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇယဝ်ႉ။

မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်း ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ (ၸမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈႁူမ်ႈဝႆႉ) ၼႆႉ - ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ၊ လၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ၊ ၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ၊ တႅၼ်းမၢၵ်ႈ၊ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ၊ ၵရိတ်ႈ၊ သပဵၼ်ႇ၊ ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ သုၺ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ၊ ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ၊ လီႉတူႇဝေးၼီးယႃး၊ လၢတ်ႈဝီႇယႃႇ၊ ဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး၊ ၶျႅၵ်ႈ၊ သလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး၊ မေႃးတႃႇ၊ သၢႆႉပရႅတ်ႉ၊ ရူဝ်ႇမေးၼီးယႃး၊ ပူႇၵႃႇရီႇယႃႇ လႄႈ ၶရူဝ်ႇဢေးသျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

မိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးၵၢင်ၸႂ် တႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်း ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ မိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉတႄႉ မႄႇၶေႇတူဝ်းၼီးယႃးႁွင်ႇ၊ တိူဝ်ႇၵီႇ၊ မွၼ်ႇတေႇၼေးၵရူဝ်ႇ၊ သႃးပီးယႃး၊ လႄႈ ဢႃႇပႃးၼီးယႃး ။

မိူဝ်ႈ လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ ပီ 2016 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပရိတ်ႉတိတ်ႉၶဝ် လႆႈပၼ်ၵၢင်ၸႂ် တီႈ ပွႆးႁပ်ႉၵၢင်ၸႂ် တင်းမိူင်း တႃႇဢွၵ်ႇတီႈၼႂ်း ဢီးယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇမႃး ယူႇၶေႇ လႆႈဢွၵ်ႇ တီႈၼႂ်း ဢီးယူႇယဝ်ႉ။

မိူင်းဢၼ်ယႂ်ႇ ယူႇရူဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းလႂ်လၢႆလၢႆ?

ၼႂ်းၵႃႈ မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းၽွမ်းႁူမ်ႈ ဢီးယူး 27 မိူင်းၼၼ်ႉ သိပ်းၸဵတ်းမိူင်းၼႆႉ ၸႂ်ႉ ယူႇရူဝ်ႇ ၼင်ႇပဵၼ်ငိုၼ်းၶဝ် - ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ ၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ၊ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ၊ လၢၵ်ႈၸိမ်ပၢၵ်ႈ၊ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ၊ ၵရိတ်ႈ၊ သပဵၼ်ႇ၊ ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ၊ သလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး၊ သၢႆႉပရႅတ်ႉ၊ မေႃးတႃႇ၊ သလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး၊ ဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး လႄႈ လၢတ်ႈဝီႇယႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းတင်းသဵင်ႈ (လိူဝ်သေ တႅၼ်းမၢၵ်ႈ) ၼႆႉ လႆႈၽွမ်ႉၸႂ်ၸွမ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ Maastricht ဢၼ်ဝႃႈ မိူဝ်းၼႃႈမႃး တေႁၢပ်ႉၶၢမ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ယူႇရူဝ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။

ပေႃးလႆႈထႅမ်ႈလၢတ်ႈထႅင်ၼႆတႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းဢွၼ်ႇဢိတ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈဢီးယူႇသေ ဢၼ်ၸႂ်ႉဝႆႉ ယူႇရူဝ်ႇ ၼၼ်ႉတႄႉ - ဝႃႇတီႇၵၼ်ႇသီးတီး၊ သၼ်းမႃႇရီႇၼေႃႇ၊ မူဝ်ႇၼႃႉၶူဝ်ႇ၊ ဢႅၼ်ႇတူဝ်ႇရႃႇ၊ မွၼ်ႇတေႇၼေးၵရူဝ်ႇ၊ လႄႈ ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝူဝ်ႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ၸႄႈတွၼ်ႈၵဝ်ႇ ၶွင် သႃးပီးယႃး ဢၼ်မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းဢီးယူႇ ၵမ်ႉၼမ် (ၼႂ်းၵႃး 28 ၼႆႉ 24) လႆႈႁပ်ႉ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ သႃးပီးယႃးလႄႈ မိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ။

မိူင်းၸိူဝ်းလႂ် ဢၼ်မီး "ပိုတ်ႇလႅၼ်လိၼ်"?

မိူင်းသႅၼ်းၷၼ်ႇ၊ ဢမ်ႇမီးလႅၼ်လိၼ် (သွမ်ႇၸမ်ႉ လႄႈ သွမ်ႇသဝ်ႈ )

မီးတင်းၼမ် ၸိူဝ်းမီးတီႈ ယူးရူပ်ႉ (ၶဝ်ႈပႃး ၸိူဝ်းဢမ်ႇပႃးတီႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈ ဢီးယူႇ) ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉတီႈ လွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ် သႅၼ်းၷၼ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ မိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉတီႈ လွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီး လွင်ႈၵုမ်းၵမ်လႅၼ်လိၼ် ၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းမိူၼ်ၵၼ်။ ၼႆႉ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈ ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ ၵႂႃႇၸူး သပဵၼ်ႇ ၵႂႃႇၸူး ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ ၵႂႃႇၸူး ၵျႃႇမၼီႇ ၵႂႃႇၸူး ပူဝ်ႇလႅၼ် ၵႂႃႇၸူး မိူင်းလီႉတူႇဝေးၼီးယႃး ၵႂႃႇၸူး လၢတ်ႈဝီႇယႃႇ ၵႂႃႇၸူး ဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး လႄႈ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ (ၵႆယၢၼ် ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ ႁူဝ်ႁဵင်) မၼ်း သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၵိုတ်း တီႈလႅၼ်ႈလိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၼႄ ၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ။

မိူင်းၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉတႄႉ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ် သေ ထွၼ်ပႅတ်ႈ လွင်ႈၵုမ်းၵမ် လႅၼ်လိၼ် - ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ၊ သပဵၼ်ႇ၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ လၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ၊ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ၊ ၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ၊ ၵျႃႇမၼီႇ၊ တႅၼ်းမၢၵ်ႈ၊ ဢၢႆးသလႅၼ် (ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈ ဢီးယူႇ)၊ သုၺ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၼေႃႇဝူၺ်း (ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈ ဢီးယူႇ)၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ၊ ဢႄႇသတူဝ်ႇၼီးယႃး၊ လၢတ်ႈဝီႇယႃႇ၊ လီႉတူႇဝေးၼီးယႃး၊ ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ၊ သလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး၊ ၶျႅၵ်ႉ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ သဝိတ်ႈၸႃႇလႅၼ်ႇ (ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈ ဢီးယူႇ)၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ မေႃးတႃႇ၊ သလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး၊ ႁၢင်ႇၵေႇလီႇ လႄႈ ၵရိတ်ႈ။ လိၵ်ႈတိၼ်ႇသတၢႆႇ လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ မိူဝ်ႈ 2011 ပီသုတ်း။ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈမိူင်းဢီးယူႇတၢင်ႇၸိူဝ်းသေ ပေႃးၶဝ်ႈၸူးမိူင်း ဢၼ်တိုၵ်ႉလူဝ်ႇလႆႈၼႄ ၽၢတ်ႉၽူတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ၊ သၢႆႉပရႅတ်ႉ၊ ရူဝ်ႇမေးၼီးယႃး လႄႈ ပူႇၵႃႇရီႇယႃႇ ယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၵူၼ်းၵႆႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢဝ်း တီႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ လႄႈ ယူႇၶေႇ ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းၶဝ်ႈၸုမ်းၵဝ်ႇ ဢီးယူႇ ၼၼ်ႉ မၼ်းၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း ဢွင်ႈတီႈ သႅၼ်းၷၼ်ႇလႄႈ တီႈၼႂ်းၵႄႈမိူင်းသွင်မိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ လွင်ႈၵုမ်းၵမ်လႅၼ်လိၼ် ဢိတ်းဢွၼ်ႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။