တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/ၼႆႇ
ၼႆႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၶဝ်ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸွၼ်ႈမဵဝ်းၼိူင်ႈ ဢၼ်တေၸၢင်ႊ လႆႈႁၼ်တီႈ ဢမႄးရီးၵႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေမေႃၸႅၵ်ႇၽႄသေႁူႉလႆႈ လွင်ႈပဵၼ်ၼႆႇႁိုဝ် ၸွၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းငၢႆႈယူႇ။ ၼႆႇၶဝ်မီးႁွႆးယၢဝ်းသီလၢင်ႇ တီႈၼိူဝ်ၼႃႈၶဝ်လႄႈ ၵွင်းလင်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ထုၵ်းတႃႈၸွၼ်ႈၶဝ်တႄႉ ၵွၺ်းမီးသီမူၼ်ႇၽဵင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် သီၶူၼ်ၼင်ၶွၼ်ႇၼၼ်ႉၵမ်ႈၼမ်ၵွၺ်းယဝ်ႉ။
ၼႆႇၶဝ် မေႃၶိုၼ်ႈတူၼ်ႈမႆႉဢိူဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၶဝ်ၸၢႆႇယၢမ်းၶဝ် ၵမ်ႈၼမ် ယူႇၼိူဝ်လိၼ်ၼႆႉ လိူဝ်သေ ၸွၼ်ႈၶဝ်ဢိူဝ်ႈ။ ၶဝ်ယူႇတီႈလႅၼ်ႊဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးပႃႇထိူၼ်ႇတင်း ၵႄႈၸွၵ်ႉႁိၼ်ၽႃၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႆႉ ၶဝ်တေၶုတ်ႉ ႁဵတ်းႁူးၶဝ်ႈတႂ်ႈလိၼ်ၵႂႃႇ တႃႇႁိူၼ်း၊ တႃႇမုင်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ႁူးႁိူၼ်းၼႆႇၶဝ်ၼႆႉ ၸၢင်ႊယၢဝ်းထိုင် 12-ထတ်း (3.7 မီးတႂ်း)ယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးတၢင်းႁူမ်ႇလူမ်ႈၼႃႇ သိူင်ႇမႅပ်းတေႃႇၶဵၼ်ယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉသမ်ႉပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်လီ တႃႇဝႆႉဝၢင်း သိမ်းပႅင်းဝႆႉ တၢင်းၵိၼ်လႂ်ယဝ်ႉ။
ၼႆႇၶဝ် မီးတႃႁူၺ်ႇလူင်လူင် တင်းၼႃႈပီပွမ်ပီးဢွၼ်ႇလႂ်ယဝ်ႉ။ တႃႇႁႃႁၼ်လႆႈ တၢင်းၵိၼ် ၼိူဝ်လိၼ်ၼၼ်ႉ ၼႆၶဝ် ထုၵ်ႇလႆႈမီးႁႅင်းတႃလီၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၵိၼ်မၢၵ်ႇမႆႉ၊ မၢၵ်ႇႁူႈ၊ တင်းမဵတ်ႉသၢၼ် လႂ်ယဝ်ႉ။ တီႈၵႅမ်ႈၵူင်ပၢၵ်ႇပီးၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်မီးဝႆႉ ထူင်ၵႅမ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်လီဢၼ်ၶဝ်ၸႂ်ႉတႃႇဢူမ်ဢဝ် တၢင်းၵိၼ်တေႃႇ မိူဝ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးၽႅဝ်ၶၢဝ်းၵတ်းမိူဝ်ႈၵတ်းႁႅင်းၼႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ၼႆႇၶဝ် သွၼ်ႈၵတ်းလႄႈ ၶဝ်ၼွၼ်းပႅတ်ႈတႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၵႆႉၵႆႉတိုၼ်ႇမႃးသေ လုၵ်ႉၵိၼ်တွင်ႉလႂ်ယူႇယဝ်ႉ။
တူဝ်ၼႆႇၶဝ်ၼႆႉ ႁမ်ႉၶႂ်ႈတင်းပီႊယဝ်ႉ ၶဝ်မေႃယူႇတူဝ်လဵဝ်။ ၵူၺ်းၵႃႊ ပေႃးဢွၵ်ႇၵတ်းသေ ၶဝ်ႈ ၶၢဝ်းႁူၼ်ႈမႃးယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၼႆႇတူဝ်ပေႃႈ တင်း တူဝ်မႄႈၶဝ်ၼႆႉ မႃးလဵၼ်ႈၵေႃႉၵၼ်ယူႇၸွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ တူဝ်မႄႈၶဝ် လဵင်ႉၵိူတ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇသၢမ်တေႃႇႁႃႈတူဝ် တီႈၼႂ်းမုင်ႉႁိူၼ်းၶဝ် တႂ်ႈလိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
- ၼႆႇၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉႁၢင်ပူင်းၶဝ် တႃႇၵွၼ်းၵိူင်ႈပၼ်တူဝ်ၶဝ် မိူဝ်ႈၶဝ်ၶိုၼ်ႈတူၼ်ႈမႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။