တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/ဝူဝ်း
ဝူဝ်းလဵင်ႉတီႈႁႆႊသူၼ် တင်း တီႈပၢင်ႇလဵင်ႉလူၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်သတ်း ဢၼ်လဵင်ႉဝႆႉ တႃႇလႆႈၼမ်ႉၼူမ်း ဢမ်ႇၼၼ် တႃႇၼိူဝ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝူဝ်းလဵင်ႉၶဝ်ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇၵူၼ်းႁဝ်းဢိူဝ်ႈ။ ၼိူဝ်ႉၶဝ်၊ ၼမ်ႉၼူမ်းၶဝ်၊ ၶႆၼိူၺ်းၶဝ်၊ ဢိၵ်ႇၼူမ်းၵွၼ်ႇ ဢၼ်လႆႈမႃး တီႈၶဝ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ပွတ်းတွၼ်ႊ တႃႇလဵင်ႉတူဝ်ၸႂ်ၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ဝူဝ်းမႄႈၼႆႉ ႁွင်ႉ ဝူဝ်း(ၵၢဝ်းသ်)မေႊသေ တူဝ်ပေႃႈသမ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝူဝ်း(ပုလ်း)ငၢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ဢေႇဝူဝ်းတႄႉ ဝူၼ်းငၢၼ်ဢွၼ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈ ဝူဝ်းမေႊၵေႃႈပဵၼ်လႆႈသေ လဵင်ႉဝႃႉ တႃႇဢဝ်ၼိူဝ်ႉၼၼ်ႉလႂ်ယဝ်ႉ။
ဝူဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ယႂ်ႇၽႅဝ်ထိုင်တေႃႇ တၢင်းသုင် မွၵ်ႈႁႃႈထတ်း (1.5 မီးတႂ်း)သေ ၼမ်ႉၼၵ်း ၸၢင်ႊမီးတႄႇဢဝ် 900 ထိုင်လႆႈ 2,000 ပွင်ႇ (409 တေႃႇ 908 ၵီးလူဝ်း)ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ဝူဝ်းလဵင်ႉၶဝ်ၼႆႉ မီးတွင်ႉထူင်ယိူဝ်ႇ ဢၼ်ၽေမႅင်ႇဝႆႉပဵၼ် သီႇပွတ်းတွၼ်ႊၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ၼႆႉ လႆႈလတ်းၽၢတ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းယေႈပွတ်းတွၼ်ႊ ၽွင်းတူဝ်သတ်းၶဝ် ဢဝ်လႅဝ်လႅၵ်ႇပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝူဝ်းၶဝ် ၵဵဝ်ႉဢိူင်ႈဢိူဝ်ႈ။ ၼႆႉပွင်ႇဝႃႈ ၶဝ်ဢဝ်တၢင်းၵိၼ် လုၵ်ႉတီႈတွင်ႉၶဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးသေယဝ်ႉ ၶိုၼ်းၵဵဝ်ႉယႅမ်ႉထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပႄႉၶဝ်၊ မေႈၸဵၼ်ၶဝ်၊ ဢိၵ်ႇတူဝ်သတ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၶဝ် တင်းၼမ်လၢႆ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ တူဝ်ၵဵဝ်ႉဢိူင်ႈၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆသဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။
ဝူဝ်းဢဝ်ၼိူဝ်ႉၶဝ်ၼႆႉ တိူဝ်းသေမီးႁႅင်းၶႅင် ယဝ်ႉၵေႃႈ တိူဝ်းပီးလိူဝ်သေ ဝူဝ်း ဢဝ်ၼမ်ႉၼူမ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ် လဵင်ႉၸွမ်းလၢႆးပၢႆးသၢႆႊၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ယႂ်ႇၽူၵ်ႉဝႆးဝႆးသေ ပၼ်ဢွၵ်ႇလႆႈ ၼိူဝ်ႉဢီး ဢၼ်လီထီႈသုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်လဵင်ႉလီၼႆႉ ၸၢင်ႊႁႂ်ႈတုမ်ႊၼမ်ႉၼူမ်း တိူဝ်းၼမ်မႃးသေၵွၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၶႆၼိူၺ်း ဢၼ်ဝူဝ်းလဵင်ႉ တေပၼ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ တိူဝ်းလႆႈ ၼမ်တိူဝ်းထၢၼ်ႈသုင်ယဝ်ႉ။
- ၵူၼ်းလဵင်ႉဝူဝ်း (ၵၢဝ်းပွၺ်းသ်)ၶဝ် တိုၵ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈပၢင်ႇသူၼ်လဵင်ႉတူဝ်သတ်း တၢင်းတူၵ်း ဢမႄႇရီႇၵႅၼ်ႇဝႆႉယူႇ။ တၢင်းပွတ်းတူၵ်းၶဝ်ၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် လႅၼ်ႊတီႈ လဵင်ႉသတ်း ဢၼ်ဢွၼ်ႁူဝ်ယူႇၽၢႆႇၼႃႈပိူၼ်ႈဝႆႉ တီႈၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉယူႇယဝ်ႉ။