တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/မႅဝ်း
ၼႂ်းမုင်ႉႁူမ်ႈႁိူၼ်းမႅဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ သၢင်ႇသီႈ၊ သိူဝ်၊ သိူဝ်ၾႆး၊ သိူဝ်ၸုမ်ႈ၊ တင်း သိူၵ်လွၵ်း၊ ႁူမ်ႈပႃးတင်း မႅဝ်းယူႇႁိူၼ်းၶဝ်လႂ်ယဝ်ႉ။ သၢင်ႇသီႈတင်း သိူဝ်ၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသုတ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ယႂ်ႇသုင်တေႃႇထိုင် တၢင်းယၢဝ်း ႁူၵ်းထတ်း (1.8 မီးတႂ်း) ပၢႆၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မႅဝ်း တင်းသဵင်ႈၼႆႉ မီးၵွၵ်းႁူဝ်လွမ်ႊ၊ လုပ်ႇၵၢင်းပွတ်း၊ ၶူႈလင်ႊပွတ်း၊ လိၼ်ႉၸႃးၸႃး၊ ၶဵဝ်ႈၽၢႆလႅမ် တင်း တိၼ်ဢူၼ်ႈယုမ်ႈ ပႃးၼဵပ်ႉလႅမ်ငေႃးလႂ်ယဝ်ႉ။ တီႈတိၼ်ၽၢႆႇၼႃႈယေႈၽၢႆႇ ပႃးမီးၼဵပ်ႉလႅမ်ငေႃးႁႃႈၼဵပ်ႉသေ တီႈၽၢႆႇလင်တႄႉ မီးသီႇၼဵပ်ႉၵွၺ်းယဝ်ႉ။ မႅဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၸၢင်ႊယိုတ်းၶိုၼ်း ၼဵပ်ႉၶဝ်ဢိူဝ်ႈ။ ၼႆႉပွင်ႇ မႅဝ်းၶဝ် ၸၢင်ႊထွၺ်ဢဝ်ၼဵပ်ႉၶဝ် ႁႂ်ႈမၼ်းႁူၼ်ယူႇဝႆႉ ၼႂ်းဢူင်ႈတိၼ်မိုဝ်း ဢူၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉလႆႈၼႆယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၶဝ်ပဵၼ်တူဝ်သွမ်ၼူမ်း ဢၼ်ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်လမ်းသေ တီႉဢဝ် တူဝ်တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ၵိၼ်ၼူၵ်ႉလႂ် ၼူလႂ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ တူဝ်ယႂ်ႇၶဝ်တႄႉ ၵိၼ်တူဝ်သတ်း ၸိူဝ်းယႂ်ႇယဝ်ႉ။ မိူၼ်င်ႇ ၽၢၼ်းၶဝ် မႃႉလၢႆးၶဝ်လႂ်ယဝ်ႉ။ မႅဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ဢွၵ်ႇၵိၼ် ၵၢင်ၶမ်ႈယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇတႃလူင်ၶဝ် ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ႁႂ်ႈၶဝ်ႁၼ်လႆႈ ၼႂ်းလပ်းသိင်ႇလႆႈလီလီယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢဝ် လၢႆးၵၢၼ်းၵႂႃႇ တဵတ်ႇတဵတ်ႇယဵၼ်ယဵၼ် ႁႂ်ႈၸမ်သႂ်ႇ တူဝ်သတ်းသေယဝ်ႉ ၸင်ႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ဝႅၼ်ႁူမ်ႇသႂ်ႇၼိူဝ်ၶဝ်သေ တီႉဢဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾႃႇတိၼ်ႇဢူၼ်ႈၶဝ် ၸွႆႈႁႂ်ႈၶဝ် ၵႂႃႇလႆႈ တင်း ဢမ်ႇဢွၵ်ႇသဵင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႅဝ်းၶဝ်ၼႆႉ လႅၼ်ႈလႆႈဝႆးသေ မၢင်ႊပွၵ်ႈၵေႃႈ ၶဝ်လူၺ်းဢဝ်တူဝ်ယိူဝ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။
မႅဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ၸွႆႈထႅမ် တႃႇႁေႉၵင်ႈပၼ် ႁႂ်ႈၼူလႂ် ၼူထိူၼ်ႇၶဝ် ယူႇၵႆႁိူၼ်းလႂ်၊ ယေးၶဝ်လႂ်၊ တီႈႁူင်းၵေႃႇၵၢႆႇၶဝ်လႂ် ဢၼ်ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈဝႆႉတၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မႅဝ်းလူင်ၶဝ်ၵေႃႈ ၸွႆႈတႃႇၽဵဝ်ႈၺွပ်းပႅတ်ႈ တူဝ်ၼပ်ႉ ပၢင်တၢႆးၶဝ်၊ ၽၢၼ်းၶဝ်၊ ဢိၵ်ႇ တူဝ်သတ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ၵိၼ်ယိူဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
မႅဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ႁဵတ်းႁိုဝ် မိူဝ်ႈလႂ်တႄႇငႄႈမႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉလႆႈတႅတ်ႈ။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 5,000 ပီႊပုၼ်ႉၼၼ်ႉ တီႈ ဢီးၸိပ်ႉ ပေႃးမီး မႅဝ်းလဵင်ႉ တီႈႁိူၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ မီးမၢႆတွင်းမၼ်းဝႆႉ။ ဢီးၸိပ်ႉသိၼ်းၶဝ်ၼႆႉ ဝႆႈသႃမႅဝ်းသေဢမ်ႇၵႃး ပေႃးၶဝ်တၢႆၵႂႃႇၼႆၵေႃႈ ပၢႆႀဵတ်းပၼ် ပၢင်ၸႃႉၶဝ်သေၵွၼ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတီႈယေႃးရွပ်ႉၶဝ်တႄႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉယင်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မႅဝ်းပဵၼ်တူဝ်ၶႂၼ်ငဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇလီ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၽိူဝ်ႉၼႆၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းမၢင်ႊၸိူဝ်းၶဝ် တိုၵ်ႉယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မႅဝ်းလမ်ၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပၼ်လၢပ်ႈလီၼႆယဝ်ႉ (ၸၢင်ႊပဵၼ် ၵႅၼ်မူၺ်ႉ)ၼႆလႂ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊဝႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ မႅဝ်းၶဝ်တႄႉ ပဵၼ်ဢိူၺ်းလီၵေႃႉတီႈႁိူၼ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်မေႃမူတ်းသႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇၶဝ်သေ သမ်ႉမေႃယူႇယဵၼ်ယဝ်ႉ။
မႅဝ်းမႄႈၶဝ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႊယေႈၸုပ်ႈ ၸၢင်ႊၵိူတ်ႇမီးလုၵ်ႈလႆႈ ၼိူင်ႈတေႃႇႁူၵ်းတူဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈၸင်ႇၵိူတ်ႇမႃးၼၼ်ႉၼႆ တႃသုမ်ႈ (မွတ်ႇ)၊ ႁူၼူၵ်ႇ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႉတူဝ် လႃးလႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸုပ်ႇၵိၼ်ၼူမ်းတီႈမႄႈၶဝ် တေႃႇထိုင် ၶဝ်ပေႃးယႂ်ႇမႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ တေႃႇထိုင် တူဝ်ၵဝ်ႇၶဝ်လႆႈၶိုၼ်းၼၼ်ႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
- မႅဝ်းၶဝ် သူႈမိုတ်ႈၼွၼ်းတီႈဢၼ်ဢုၼ်ႇ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်မွၼ်းယုမ်ႈလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
- မႅဝ်းဢွၼ်ႇၵမ်ႈၼမ်ၶဝ်ၼႆႉ မေႃႈလဵၼ်ႈယွၵ်ႇလူၼ်းသေ သမ်ႉပဵၼ်ၵေႃႉလီမေႃပႅင်းယဝ်ႉ။
- သိူဝ်ၾႆး ၶျိတ်းတႃးၶဝ်ၼႆႉ ၸၢင်ႊလႅၼ်ႈလႆႈဝႆးတေႃႇ ယေႈမူင်း 70 လၵ်း (133 ၵီးလိူဝ်း ယၸမ)လႂ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။